सांगली :-'पावसात भिजू नये म्हणून बाप्पाला मशिदीत नेले, तीच परंपरा बनली', गोष्ट गणेशोत्सवातील बंधूभावाची

सांगली :- 'पावसात भिजू नये म्हणून बाप्पाला मशिदीत नेले, तीच परंपरा बनली', गोष्ट गणेशोत्सवातील बंधूभावाची

 

गोटखिंडीच्या या मशिदीत (डावीकडे) गणपती स्थापना होते. कुरुंदवाडच्या ढेपणपूर मशिदीतील गणेश मूर्ती (उजवीकडे). गणेशोत्सवाच्या काळात महाराष्ट्रातल्या कोल्हापूर आणि सांगलीतल्या काही गावांमध्ये हिंदू-मुस्लीम सलोख्याची एक अनोखी परंपरा पाहायला मिळतेय. मुस्लीम धर्मियांचं प्रार्थनास्थळ असलेल्या काही मशिदींमध्ये गेली चाळीसहून अधिक वर्षं गणपतीच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना केली जात आहे.

सांगलीच्या वाळवा तालुक्यात गोटखिंडी हे गाव आहे. इथल्या झुझार चौकातल्या मशिदीत न्यू गणेश मंडळाच्या गणपतीची दर वर्षी दहा दिवसांसाठी प्रतिष्ठापना करण्यात येते. यंदाचं त्यांचं प्रतिष्ठापनेचं 44 वं वर्ष आहे. या गणपतीचं दर्शन घेण्यासाठी हिंदू आणि मुस्लीम धर्मीय लोक मोठ्या संख्येने येत असतात.

मशिदीतल्या या गणपतीची गोष्ट सुरू होते 1961 साली. या गावातील काही तरुणांनी एकत्र येऊन गणपती बसवला. गावातील मुख्य चौकात हा गणपती होता. ज्यांनी हा गणपती बसवला होता त्यांनी अत्यंत उत्साहानं पण एकदम साध्या पद्धतीने गणपतीची स्थापना केली. गोटखिंडी गावातील अशोक पाटील आम्हाला यामागची गोष्ट सांगू लागले.

'पावसात गणपती भिजत होता…'

साध्या पद्धतीनं गणपती बसवला होता. म्हणजेच गणपतीसाठी मंडप घातलेला नव्हता, असं ते म्हणाले. गणेशोत्सव म्हणजे पावसाळ्याचा काळ. असाच एका रात्री मोठा पाऊस आला. मंडप किंवा इतर काही व्यवस्था नसल्यानं पावसात गणपतीची मूर्ती भिजायला लागली. गावातील एका मुस्लीम समाजातील व्यक्तीनं ते पाहिलं. त्यानं गणेश मंडळातील लोकांना बोलवत याची कल्पना दिली.

त्यानंतर सगळेजण त्याठिकाणी जमले. काय करायचं यावर चर्चा सुरू होती. त्याचवेळी निजाम पठाण आणि त्यांच्या नातेवाईकांनी पावसात भिजणारी गणपतीची मूर्ती जवळच्या मशिदीत ठेवा अशी विनंती सगळ्यांना केली. त्याठिकाणी असणाऱ्या सगळ्यांनी ठरवलं आणि गणपती मूर्ती मशिदीत ठेवली. त्यावर्षी विसर्जन होईपर्यत त्या मशिदीतच गणपतीची पूजा अर्चना करण्यात आली. पण त्यानंतर पुढच्या वर्षी गणपती बसवला नाही, अशी माहिती अशोक पाटील यांनी दिली.

मशिदीतल्या गणेशोत्सवातली तिसरी पिढी

गोटखिंडी गावातील ही गोष्ट सांगणारे अशोक पाटील यांचे वडीलही त्या गणपतीची स्थापना करणाऱ्यांमध्ये होते. त्यामुळं 1961 चा हा प्रसंग त्यांनी आम्हाला अत्यंत तपशीलवार सांगितला. पुढं ते म्हणाले की, नंतर1986 मध्ये गोटखिंडी गावातील काही तरुण शेजारच्या बावची गावात गणपती उत्सवानिमित्त आयोजित कलापथकाचा कार्यक्रम बघायला गेले. त्यावेळी गावातील हिंदू मुस्लीम दोन्हीही समाजातील लोक तिथं होते.

हे पाहून त्यांच्या मनात विचार सुरू झाले. आपणही गावात अशाप्रकारचा गणेशोत्सव साजरा करायला हवा असं त्या तरुणांना वाटलं. यावर चर्चा झाली आणि जुन्या घटनेची आठवण ठेवत मग सगळ्यांनी गावातील मशिदीत गणपती बसवायला सुरुवात केली. या नव्या गणपती मंडळाचे अध्यक्ष होते इलाही पठाण.

गोटखिंडी येथील मशिदीतील गणेशमूर्ती.

 

त्यावेळी सुभाष थोरात, अशोक शेजावळे, विजय काशीद,अर्जुन कोकाटे यांनीही पुढाकार घेऊन उत्सवाला हातभार लावला. 1961 साली ज्यांनी गणपती बसवला होता त्यांच्या दुसऱ्या पिढीने 1986 साली गणपती बसवला. आजत्यांच्या तिसऱ्या पिढीनेही हा वारसा जपला आहे, असं पाटील सांगतात. 1961 साली बापूसाहेब पाटील, श्यामराव थोरात, वसंतराव थोरात, निजाम पठाण, खुदबुद्दीन जमादार,रमजान मुलाणी धोंडी पठाण यांनी गणपती बसवला होता.

1986 साली इलाही पठाण, अशोक पाटील, सुभाष थोरात, अशोक शेजावळे, विजय काशीद, अर्जुन कोकाटे यांनी पुढे ही प्रथा सुरु केली. तर तिसऱ्या पिढीत गणेश थोरात, सागर शेजावले, राहुल कोकाटे, लखन पठाण, सदानंद महाजन हे तरुण हा वारसा पुढे चालवत आहेत.

मोहरम आणि गणपती एकाच दिवशी

लखन पठाण यांनी याबाबत बोलताना म्हटलं की, "आमच्या गावात आम्ही सर्व जाती धर्माचे लोक एकोप्यानं राहतो. आमचे आजोबा निजाम पठाण यांनी, त्यानंतर माझ्या वडिलांनीही गणपती उत्सवात सहभाग घेतला.

आता मी स्वतः सहभागी असतो. हिंदू आणि मुस्लीम दोन्हीही समाजाचे सण आम्ही एकत्रित साजरे करतो. दोन वेळा मोहरम आणि गणपती एकत्र आले. त्यावेळी पीर आणि गणपती यांची एकत्रित मिरवणूक काढली होती."

पठाण आणि अशोक पाटील चांगले मित्र आहेत. ते म्हणाले की, "काही वेळा बकरी ईद हा सण गणपतीच्या काळात आला होता. तेव्हा मुस्लीम बांधवानी कुर्बानी केली नाही. आमच्या गावात शंकराचे मंदिर आहे. मुस्लीम बांधव त्या दिवशी बोकड कापत नाहीत. एकादशीलाही गावात मांसाहार केला जात नाही."

हे पूर्वीपासून सुरू आहे. कोणत्याही सक्तीने नाही तर अगदी मनापासून हे सर्व केलं जातं. एवढा बंधुभाव गावात असल्याचं ते म्हणाले.

'तुम्ही दुही पेरू नका'

गणेशोत्सव सुरू असतानाचा एक किस्सा पाटील आणि पठाण यांनी सांगितला. मुस्लीम पंथातील काही लोक एकदा गावात आले होते. त्यांनी मुस्लीम बांधवाना गणेशोत्सव साजरा करू नका असं म्हटलं. या उत्सवाबाबत नकारात्मक गोष्टी सांगितल्या.

पण, आमच्या गावातील सर्वच्या सर्व मुस्लीम बांधवानी आम्ही हिंदू-मुस्लीम वर्षानुवर्षे भावाभावासारखे वागतोय, असं त्यांना स्पष्टपणे सांगितलं.

आम्हाला या उत्सवातून ऊर्जा मिळते, 'तुम्ही दुही पेरू नका' असं त्यांनी सांगितलं आणि सन्मानाने त्यांना गावाबाहेरचा रस्ता दाखवला.

पूर्वी बैलगाड्या होत्या. त्यामुळं गणपतीची मिरवणूक बैलगाड्यातून गुलाल उधळत निघायची, आता तशाच जल्लोषात ट्रॅक्टरने निघते, असं लखन पठाण म्हणाले.

समाजातील एकोपा टिकून राहण्यास यातून मदत होत आहे.

विसर्जनानंतर संपूर्ण गावाला जेवण असतं. गावातील महिला, पुरुष या उत्सवात सहभागी होतात. आरतीचा मान रोज एका कुटुंबाला असतो. दोन्हीही समाजातील जोडप्यांना आरतीचा मान दिला जातो, असं अशोक पाटील म्हणाले.

"आमच्या आधीच्या पिढीने सुरू केलेल्या या प्रथेमुळं गोटखिंडी गाव आदर्श गाव म्हणून पुढं आलं आहे. गावाचं नाव सांगताना अभिमान वाटतो. दोन्हीही समाजातील लोकांनी तरुण पिढीला फार मोठं वैभव दिलं आहे. ते जपण्याची जबाबदारी आमची आहे", असं स्थानिक रहिवासी गणेश थोरात म्हणाले.

कुरुंदवाडच्या पाच मशिदी

कोल्हापूर जिल्ह्यातील कुरुंदवाडमध्ये तर पाच मशिदींमध्ये गणपती बसवला जातो. पटवर्धनांचं कुरुंदवाड हे 18 व्या शतकात नावाजलेलं पेशवेकालीन संस्थान होतं.

संस्थानाच्या गावात पूर्वीपासून सर्व जातीधर्माचे लोक आनंदाने राहतात. गावात कुडेखान बडेनाल साहेब मशीद, ढेपणपूर मशीद, बैरागदार मशीद, शेळके मशीद आणि कारखाना या पाच मशिदीत गणपतीची स्थापना केली जाते.

कुरुंदवाडच्या ढेपणपूर मशिदीत झालेली गणेशाची स्थापना.

कुरुंदवाडची गोष्टही गोटखिंडीसारखीच आहे. 1982 च्या दरम्यान गणेशोत्सवाच्या काळात पाऊस आला. त्यावेळी मशिदीजवळ बसवलेला गणपती पावसात भिजू नये म्हणून मशिदीत नेला आणि मग दुसऱ्या वर्षापासून गावातील पाच मशिदींमध्ये गणपती बसू लागला.

स्थानिक पत्रकार जमीर पठाण याबद्दल भरभरून सांगतात.

गावातील जुन्या लोकांनी ही प्रथा सुरू केली त्याचा आम्हाला अभिमान वाटतो, असं ते म्हणाले. सध्याच्या काळातदेखिल ही प्रथा सुरू आहे. समाजातील एकोपा टिकून राहण्याचं काम यामुळं होतं असल्याचं मत त्यांनी मांडलं.

पटवर्धन संस्थानची परंपरा

2009 साली अठरा किलोमीटरवर असलेल्या मिरजेत दंगल झाली. त्यावेळी त्याचे पडसाद सांगली आणि कोल्हापूरमध्ये अनेक ठिकाणी उमटले.

या गावात मात्र दोन्ही समाजबांधवांनी एकत्र येऊन फेरी काढली आणि शांततेचं आवाहन करत आपण आपले गाव बंद ठेवणार नाही, सगळे व्यवहार सुरळीत सुरू राहतील, असं सांगितलं.

रफिक दबासे दरवर्षी गणेशाच्या आगमनाची आतुरतेने वाट पाहात असतात.

ते सांगतात की, मशिदीत गणपतीची प्रतिष्ठापना करत असताना आमच्या घरी लाडका पाहुणा आल्याचा आनंद होतो.

यानिमित्ताने कुरुंदवाडची मैत्री आणखीन दृढ होते. आमच्यातील बंधूभाव संपूर्ण जिल्ह्याला समजतो. अनंत चतुर्दशीला गणपतीला निरोप देताना आम्ही गहिवरून जातो, असं त्यांनी म्हटलं.

दोन्ही समाज बंधूभावानं एकमेकांचे उत्सव साजरे करतात.

कुरुंदवाड संस्थानातील काही जुन्या प्रथा-परंपरांचाही या उत्सवावर पगडा आहे. करीम पैलवान 1900 सालच्या आसपासची गोष्ट सांगतात. संस्थानाचे पटवर्धन राजे मोहरमसाठीही मदत करत होते, हे ते आवर्जून सांगतात.

"आमचे गावचे राजे बाळासाहेब पटवर्धन यांच्याकडं मानाचा गणपती बसत होता. त्या गणपतीच्या भेटीला पीर वाजत गाजत जात असत. या गणपतीच्या उत्सवाच्या दिवशी गावाला गोड प्रसाद दिला जात असे. राजे पटवर्धन यांनी ही बंधूभावाची बीजे पेरली आहेत. त्याचा गावावर घट्ट पगडा आहे, कितीही काही झालं तरी आम्ही एक असतो," असं ते म्हणाले.

2018, 2019 आणि 2020 या तीन वर्षी गणेशोत्सव आणि मोहरम सण एकत्रित साजरे करण्याची संधी कुरुंदवाडला मिळाली. जमीर पठाण सांगतात, त्यावेळी गणपतीचा मोदक आणि पिराचा चोंग्याचा दोन्हीही नैवेद्य एकत्रित वाटप केले गेले.

1982 पासून सुरू झालेली कुरुंदवाडची परंपरा आता नवी पिढी पुढे घेऊन जात आहे.

➤ वाढवा आपला व्यवसाय / वेब पोर्टल्स करिता इथे क्लिक करा.Call :- 9890 546 909.